Wynalezienie promieni X, a następnie zastosowanie ich w medycynie było zjawiskiem dotąd niespotykanym i stanowiło początek rodzaju badań, które znamy pod nazwą diagnostyki obrazowej. Od tego momentu to, czego lekarz mógł się jedynie domyślać lub sobie wyobrażać, pojawiło się przed jego oczami jako obraz. Badanie rtg. stało się faktem.
Rys historyczny
Bardzo często, wynalazki będące kamieniami milowymi nauki, bywały dziełem przypadku. Tak było i tym razem. Wykonując doświadczenia za pomocą rurki Crookesa emitującej promieniowanie, 8 listopada 1895 r. zobaczył na tle trzymanego ekranu kości własnej ręki. Właśnie to promieniowanie przenikające ludzkie ciało, nazwał promieniami X. Za swoje odkrycie otrzymał pierwszą w historii Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki.
Badanie rtg.
Jest to badanie diagnostyczne, znane pod nazwami takimi jak: zdjęcie rentgenowskie, rentgen lub krócej rtg. Efektem jest otrzymanie dwuwymiarowego obrazu badanej części ciała. Fragment ciała będący przedmiotem badania naświetlany jest przez krótki czas wiązką promieni X. Przenikają one częściowo przez ciało badanego, a następnie padają na błonę rentgenowską, pokrytą emulsją wrażliwą na promieniowanie. Ponieważ różne tkanki w różnym stopniu pochłaniają promieniowanie, więc i błona znajdująca się za nimi, zostaje naświetlona w różnych miejscach w różnym stopniu. Tak powstaje obraz.
Diagnostyka rentgenowska
Obecnie za pomocą aparatu rentgenowskiego można prześwietlić praktycznie każdą część ciała. Rtg jest jednym z podstawowych badań diagnostyki obrazowej. A w niektórych przypadkach, tak jak to ma miejsce w przypadku badania płuc, jest badaniem rutynowym. Wykonanie prześwietlenia może zlecić jedynie lekarz, który powinien także interpretować wynik badania. Oto najczęściej spotykane wskazania.
- przypuszczenie zmian pourazowych kości i stawów,
- bóle układu mięśniowo-szkieletowego,
- stany nagłe klatki piersiowej i brzucha,
- choroby przewodu pokarmowego,
- choroby układu oddechowego,
- choroby układu moczowego
Rodzaje badań rentgenowskich
Oprócz „klasycznych” prześwietleń klatki piersiowej, czy złamanych kości, rentgen używany jest w bardziej skomplikowanych badaniach.
- mammografia – metoda badania piersi u kobiet. Wykonywana jest seria zdjęć sutka celem wykrycia charakterystycznych zmian pozwalających na Wczesne wykrycie raka lub innych patologii.
- pantomogram – zdjęcie zakrzywionych struktur szczęki i żuchwy, na którym widoczne są zęby i stawy skroniowo-żuchwowe. Najczęściej zwane zdjęciem panoramicznym.
- angiografia – badanie naczyń krwionośnych. Ponieważ zdrowe naczynia nie są widoczne w prześwietleniu, podawany jest kontrast pochłaniający promieniowanie. To właśnie kontrast jest widoczny na zdjęciu, układając się zgodnie z przebiegiem badanych naczyń.
- densytometria – służy do oceny gęstości mineralnej kości. Obecnie jest jedynym badaniem, na podstawie którego można zdiagnozować lub wykluczyć osteoporozę i osteopenię.
Przygotowanie do badania
Badanie rentgenowskie nie wymaga żadnych przygotowań wstępnych. Pacjent przyjmujący leki rutynowo powinien przyjąć je jak zwykle. Wyjątek stanowi badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, do którego pacjent powinien być na czczo. Przygotowania wymaga także prześwietlenie przeglądowe jamy brzusznej i jelita grubego. Podawane są środki farmakologiczne w celu oczyszczenia jelit.
Urządzenia techniki rentgenowskiej
W celu wykonywania badania używanych jest kilka akcesoriów, które mają zapewnić jego prawidłowy przebieg i zmniejszyć potencjalną szkodliwość.
- Fartuch rentgenowski – rodzaj kaftana bez rękawów wykonanego z kauczuku i kompozytów zawierających ołów, który pochłania promieniowanie. Zakładany jest na tułów w celu ochrony tarczycy i narządów płciowych, a także części ciała nieobjęte badaniem.
- Błona RTG – rodzaj błony fotograficznej pokrytej warstwą emulsji czułej na promienie x, a także polimerem, środkiem matującym i mikro kryształkami halogenku srebra czułego na światło.
- Aparat rentgenowski – urządzenie z lampą rentgenowską, wytwarzającą promienie rentgena. Oto kilka podstawowych typów:
- stacjonarny aparat rentgenowski,
- mobilny aparat przyłużkowy,
- aparat z ramieniem C.
Przeciwwskazania
Badanie rentgenowskie można przeprowadzić zawsze, w wypadku zagrożenia życia i jeśli może mieć korzystny wpływ na wybór leczenia. Natomiast żadna dawka promieniowania nie jest obojętna dla zdrowia i dlatego rentgen przeciwwskazany jest dla kobiet w ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze. Także dla dzieci i młodzieży, ze względu na dużo większą szkodliwość, badanie rentgenowskie powinno być zlecane w wypadkach koniecznych.